Problem suchości gardła jest powszechny. Dolegliwości opisywane przez pacjentów jako uczucie suchości gardła, drapania, łaskotania w gardle lub uczucie ciała obcego i konieczność ciągłego odchrząkiwania dotyczą osób we wszystkich grupach wiekowych, częściej na dolegliwości tego rodzaju skarżą się kobiety niż mężczyźni.
Suchość gardła nasila się w określonych sytuacjach. Głównie w okresie jesienno-zimowym, kiedy pacjenci spędzają dużo czasu w ogrzewanych pomieszczeniach, oraz latem, podczas podróży samolotem i korzystania z klimatyzacji.
Oprócz środowiskowego i zawodowego podłoża suchości gardła można wymienić również inne ogólnoustrojowe przyczyny – winne są hormony tarczycy wraz z zaburzeniami i chorobami endokrynologicznymi, stosowane przewlekle leki, wiek, przebyta radioterapia czy nieprawidłowe nawyki i higiena pracy z głosem.
Suche gardło nie jest osobną jednostką chorobową i często bywa stanem lekceważonym zarówno przez pacjentów, jak i lekarzy. Jest to stan, który wymiernie wpływa na komfort życia pacjentów i nie należy zaniechać działań mających na celu nawilżenie, natłuszczenie śluzówki i ustąpienie nieprzyjemnych objawów.
Hormonalne przyczyny suchości gardła
Przewlekłe uczucie suchości może być objawem zmian miejscowych lub choroby ogólnoustrojowej. Przykładem są zaburzenia hormonalne, zwłaszcza niedoczynność tarczycy. W ostatnich latach zauważalny jest wzrost zainteresowania tematem niedoczynności tarczycy. Zmiany hormonalne typowe dla niedoczynności mogą wywołać szereg objawów klinicznych.
Pacjenci doświadczający takich objawów jak suchość w gardle, suchość śluzówek i skóry, wypadanie włosów, zaparcia czy wzrost masy ciała, samodzielnie zaczynają szukać przyczyny odczuwanych dolegliwości. W wielu przypadkach po trafieniu do endokrynologa i wykonaniu podstawowych badań diagnostycznych (poziom TSH i fT4) ich przypuszczenia się potwierdzają.
Na niedoczynność tarczycy choruje, w zależności od szacunków, od 1 do 6% populacji. Choroba jest znacznie częstsza wśród kobiet. Leczenie polega na uregulowaniu poziomu hormonów przez przyjmowanie przewlekle leków. Dawka jest ustalana przez lekarza endokrynologa na podstawie zgłaszanych objawów oraz wyników badań.
Zwykle chorzy odczuwają poprawę już po kilku tygodniach od włączenia leczenia farmakologicznego, do tego czasu oraz później (jako pomoc doraźna) zaleca się stosowanie preparatów nawilżających, które natłuszczą skórę i śluzówkę, przynosząc ulgę w suchości gardła i skóry.
Leczenie przewlekłe i interakcje leków
U niektórych chorych suchość gardła jest wywołana przewlekle stosowanymi lekami. Część preparatów sterydowych i leków przyjmowanych wziewnie może potęgować nieprzyjemne uczucie drapania i wrażenie ciała obcego w gardle (pacjenci porównują je do uczucia łaskotania np. piórkiem czy pędzelkiem).
Jeśli podejrzewasz, że kłopoty z gardłem są wywołane stosowanym leczeniem, zgłoś to lekarzowi prowadzącemu. W wielu przypadkach wprowadzenie zmian w terapii nie będzie możliwe, ale lekarz prowadzący może zaproponować ci preparaty łagodzące i nawilżające, które zmniejszą dolegliwości.
Suchość gardła może również wystąpić u osób w schyłkowej fazie infekcji. Grypa i przeziębienie często przebiegają z bólem gardła i katarem. Leki stosowane w leczeniu i łagodzeniu bólu gardła działają antyseptycznie (przeciwbakteryjnie) i mogą obsuszać śluzówkę. Zaleca się jednoczesne nawilżanie śluzówek, zwłaszcza jeśli pierwsze objawy bólu i obrzęku gardła w infekcji minęły.
Narażenie zawodowe – suchość gardła nie tylko u nauczycieli
Powszechnie problemy z suchością gardła w kontekście narażeń zawodowych przypisuje się osobom pracującym głosem – wykładowcom, nauczycielom, piosenkarzom czy mówcom. W tym przekonaniu jest wiele prawdy. Osoby z wymienionych grup są szczególnie mocno narażone na dolegliwości takie jak: chrypka bez bólu gardła, przesuszone gardło czy zasychanie w gardle.
Prawidłowa higiena pracy z głosem zapobiega postępowaniu zmian w śluzówce i jej wysychaniu. Zaleca się, by głos rozgrzewać, np. mrucząc lub wykonując ćwiczenia głosowe, dbać o prawidłowe nawilżenie pomieszczenia, w którym się pracuje, ograniczać mówienie w sytuacjach, kiedy nie jest to konieczne oraz doraźnie stosować środki natłuszczające np. oparty na bazie farmaceutycznie oczyszczonej oliwy z oliwek Oritolin. Preparat można z łatwością zaaplikować nawet w czasie pracy, ponieważ wydłużona szyjka aplikatora umożliwia celne podanie preparatu i natychmiastową ulgę.
Odrębną grupą osób zawodowo narażonych na suchość gardła są pracownicy eksponowani na pyły np. budowlańcy, górnicy, osoby zatrudnione w zakładach produkcji papieru i cementowaniach, introligatorzy czy stolarze.
W tych grupach zawodowych podstawą jest stosowanie się do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz używanie zgodnie z przeznaczeniem środków ochrony osobistej – certyfikowanych masek, filtrów oraz odzieży ochronnej.
Pomimo dbałości o izolowanie się od wysuszających pyłów, bywa, że stolarze czy introligatorzy nie są chronieni w stu procentach, część pyłów i suche powietrze przenikają do układu oddechowego, po drodze wysuszając ściany gardła i wywołując uczucie suchości gardła oraz drapanie i łaskotanie w gardle.
Również w tym przypadku zaleca się doraźne stosowanie preparatów natłuszczających, które przynoszą ulgę w chwili aplikacji, a długofalowo wzmacniają śluzówkę tylnej ściany gardła i zwiększają jej odporność na wysychanie.
Grupą zawodową, która nie jest zwykle kojarzona z narażeniami zawodowymi innymi niż praca z komputerem są pracownicy biurowi. Oni również mogą odczuwać suchość gardła związaną z warunkami w jakich przebywają. Przyczyną jest przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach, obcowanie z dużą ilość papieru i drukowanych dokumentów, które pylą oraz wchłaniają wilgoć z powietrza, a także kumulują kurz.
Roztocza kurzu domowego w dużej ilości są przyczyną przykrych dolegliwości laryngologicznych, nawet w przypadku osób, które nie są na nie uczulone. Przyczyną jest mechaniczne podrażnienie i obsychanie śluzówki gardła.
Aby zapobiec wysychaniu gardła u pracowników biurowych należy zadbać o jakość powietrza w pomieszczeniach, w których przebywają. Odpowiedzialność za warunki pracy spoczywa na pracodawcy, jednak sami pracownicy mają wpływ na czynniki środowiskowe jakie towarzyszą im w pracy.
Jeśli wykonujesz pracę biurową i odczuwasz suchość w gardle staraj się ograniczyć przebywanie w pomieszczeniach gdzie jakość powietrza jest najgorsza np. przeglądając dokumenty przy biurku, zamiast bezpośrednio w miejscu ich magazynowania. Dbaj o nawodnienie organizmu pijąc wodę i lekkie herbaty, a pomocniczo korzystaj z preparatów natłuszczających i nawilżających gardło.
Suche gardło – klimatyzacja, ogrzewane pomieszczenia
Nawilżanie gardła zaczyna być dla wielu pacjentów naglącą potrzebą w okresie jesienno-zimowym. Jest to moment, w którym różnica temperatur między pomieszczeniami, w których przebywamy, a temperaturą na zewnątrz powiększa się.
Ogrzewanie wzmaga suchość powietrza, jednocześnie jesień i zima są czasem infekcji. Nawet niewielki katar czy wysięk powodują utrudnienie oddychania nosem. Pacjent, oddychając ustami, pobiera suche, nieprzefiltrowane powietrze, co negatywnie wpływa na stan śluzówki gardła i pogarsza samopoczucie.
Powietrze latem naturalnie jest wilgotniejsze. Niestety w tym czasie również może dojść do patologicznego przesuszenia śluzówki gardła. Powodem jest nadużywanie i nieprawidłowe używanie klimatyzatorów.
Na ich działanie pacjenci są narażeni w samochodach, komunikacji miejskiej, biurach, domach, a także podczas podróży. Szczególnie dotkliwe są długie (powyżej 6 godzin) loty samolotem. Powietrze na pokładzie jest filtrowane i poddawane cyrkulacji, niestety jest również bardzo suche. Osoby często latające samolotami skarżą się na suchość skóry, oczu, a także na drapanie w gardle.
W takich przypadkach trudno mówić o profilaktyce. Przestrzeń na pokładzie jest ograniczona, a pasażerowie nie mają wpływu na jakość powietrza. Zaleca się, by w takich przypadkach przed lotem zaopatrzyć się w preparaty doraźnie poprawiające komfort podróży: krople do oczu, natłuszczający spray do gardła, a w przypadku osób zgłaszających suchość skóry również niewielką ilość kremu.
Jeśli lot jest długi albo niezależnie od czasu jego trwania planujesz spać na pokładzie, zadbaj o prawidłową pozycję, która zmniejszy ryzyko spania z otwartymi ustami. Pomocne są poduszki wymuszające prawidłową pozycję głowy. Zajmując miejsce na pokładzie, możesz regulować strumień powietrza nad fotelem. Jeśli jest to możliwe, zmniejsz do minimum cyrkulację powietrza, a nawiew skieruj z dala od twarzy.
Podsumowanie
Przyczyn suchości gardła jest wiele. Część z nich wynika z nieprawidłowych nawyków, inne są wywołane czynnikami środowiskowymi, zawodowymi lub chorobami ogólnoustrojowymi. Bywa, że pacjenci odczuwają drapanie i suchość gardła jako jeden ze skutków prowadzonych przewlekle terapii czy leczenie chorób infekcyjnych.
We wszystkich tych przypadkach zaleca się eliminację przyczyny problemu, np. stosowanie odzieży ochronnej, masek, nawilżaczy powietrza. Pomocniczo i doraźnie ulgę w dolegliwościach przynoszą preparaty łagodzące, zwłaszcza oparte o składniki tłuszczowe, które skutecznie, szybko i na długo łagodzą drapanie.
